نقش تربیتی تشویق و تنبیه از منظر حضرت علی ( سلام الله علیه)

پژوهش حاضر به بررسی نقش تربیتی تشویق و تنبیه از منظرحضرت علی(سلام الله علیه) می پردازد. از اینرو ابتدا به ذکر تعاریفی از یادگیری، آموزش، تربیت پرداخته سپس بحث در مورد تقویت مثبت(تشویق)، تقویت منفی، تنبیه انسان می شود و پیشینه ی تاریخی تشویق و تنبیه مورد بررسی قرار می گیرد. به اعتقاد بسیاری از روان شناسان تربیتی، تشویق و پاداش از مهم ترین انگیزه های پیشبرد تعلیم و تربیت به شمار می رود چه گوهر وجود آدمی و حقیقت ملکوتی او جز با تربیتی حقیقی شکوفا نمی شود و اگر انسان با تربیتی الهی به سوی حقیقت خویش سیر نکند، در مرتبه طبیعت خود متوقف می ماند و در سراشیبی نفسانیت فرو می غلطد و موجودی تباهگر و خونریز می شود و در این راه ابزار و روش های تشویق و تنبیه کارساز است. در بحث مبانی نظری با ذکر مقدمه به طرح بحث در دوبخش مبانی، اصول و روش های تربیت از دیدگاه حضرت علی(سلام الله علیه) و رابطه مبانی و اصول و روش های تربیت و عوامل موثر در تربیت پرداخته شده است بدلیل این که هیچ حرکت تربیتی بدون شناختی درست از انسان و مقصد تربیت و راه رفتن به سوی این مقصد و عوامل موثر در این راه ممکن و میسر نیست. تا حقیقت انسان تبیین نشود و ندانیم که انسان چگونه موجودی است، ملکی است یا ملکوتی، نمی توانیم برای تربیت او و جامعه انسانی برنامه-ریزی و اقدام کنیم. پس از شناخت انسان و حقیقت او به اهداف تربیت پرداخته شده است تا مشخص گردد که انسان با چنین حقیقتی به کدام سوی باید روی کند و غایت تربیت او چیست و با وصول به کدام اهداف کلی می تواند به سوی این غایت سیر کند. سپس شناخت فطرت مطرح شده است که فطرت آدمی آن بستر است که وصول به این، اهداف و غایت تربیت را میسر می سازد. اما این که چرا همگان به سوی این غایت نمی روند و آنچه باید در ایشان محقق نمی شود، به سبب عواملی درونی و بیرونی است که با عنوان عوامل موثر در تربیت بحث شده است. تا پیچیدگی فرایند تربیت روشن گردد لذا در این بحث، اصولی از اصول تربیت مطرح شده است که بدانیم برای سیر به سوی اهداف بحث شده با شناختی که از انسان و فطرت او و عوامل موثر در تربیت او داریم، هر حرکت و فعل تربیتی را بر کدام ستون ها بنا کنیم تا حرکت و فعلی مطلوب باشد. همچنین روش-هایی از روش های تربیت آمده است که با بهره گرفتن از آن ها در موارد و مواقع مناسب، بتوان راهی را که در تربیت ترسیم شده است به بهترین وجه دنبال کرد. علاوه بر این با طرح دیدگاه های معاصر و دیدگاه حضرت علی(سلام الله علیه) در مورد تشویق و تنبیه به بیان ضرورت تشویق و تنبیه، آداب، التزام به موضوع تشویق و تنبیه، رعایت اعتدال و میانه روی، رعایت عدالت و انصاف، رعایت تناسب و سنخیت، تعلق تشویق و تنبیه به عمل، پرهیز از افراط و تفریط و نداشتن اغراض شخصی پرداخته شده است و با توجه به نقش تربیتی تشویق و تنبیه در سیره حضرت علی(سلام الله علیه) در دو محور کلامی و رفتاری، به حوزه های کاربردی تشویق و تنبیه انسان پرداخته شده است. روش کار بصورت توصیفی، تحلیلی بوده به این صورت که ابتدا با توجه به مطالعات مروری از منابع مربوطه، دیدگاه های حضرت استخراج شده وسپس با یک استنباط ذهنی از برداشته ها به نقش تربیتی تشویق وتنبیه از دیدگاه حضرت علی (سلام الله علیه) رسیده است. نتایج نشان می دهد که تشویق وتنبیه در یک افق الهی می تواند در شکوفایی ابعاد وجود آدمی موثر وکارساز باشد